Cao lương là cây lương thực lớn thứ năm trên thế giới, là cây không xa lạ với các nước. Cao lương là một loại ngũ cốc cổ thuộc họ Poaceae hay còn biết đến là họ lúa. Bộ phận dùng là những hạt nhỏ, tròn, thường có màu trắng hoặc vàng. Tuy nhiên, một số giống sẽ tạo ra hạt màu đỏ, nâu, đen hoặc tím.
Nhiều loài khác nhau thuộc giống lúa miến được con người sử dụng làm thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (dưới dạng thực phẩm và ở dạng siro lúa miến hoặc lúa miến), từ hàm lượng đường đến các giống mía), cỏ khô. Và sản xuất một số loại đồ uống có cồn hầu hết các loài đều có khả năng chống chịu với hạn hán và nhiệt độ cao, đóng vai trò quan trọng đối với khí hậu khô hạn, là một phần quan trọng của đồng cỏ ở nhiều vùng nhiệt đới.
Cao lương là cây lương thực quan trọng ở Châu Phi, Trung Mỹ và Nam Á, và là cây lương thực lớn thứ 5 trên thế giới ”. Vào đầu thế kỷ 17, những người nô lệ châu Phi đã mang lúa miến đến Hoa Kỳ.
Mục lục
Đặc điểm hình thái của cây
Rễ cây
Bộ rễ của cao lương có thể ăn sâu tới 1,5m dưới mặt đất nhưng thông thường tập trung ở độ sâu 0,9m. Hệ thống rễ có rễ bất định (rễ chân kiềng) – có tác dụng chống đổ, loại rễ mọc ra từ những đốt thân phía dưới, ngay phần thân phía trên mặt đất.
Thân cây
Cây cao lương là loại cây họ hòa thảo, thân thẳng và đặc, cấu tạo gồm nhiều đốt thân, cây cao từ 1,5 đến 3m, một số giống siêu cao lương cao đến 5 – 6m, với các lợi thế chống chịu tốt với điều kiện ngoại cảnh bất lợi như lạnh, mặn, hạn… nên có thể canh tác ở nhiều vùng sinh thái khác nhau, đặc biệt là các vùng có khí hậu khô cằn.
Lá cây
Số lá trên thân chính có thể thay đổi từ 7 – 24 lá tuỳ thuộc từng giống. Lá cao lương cũng có phần bẹ ôm sát vào thân cây làm tăng ñộ cứng cho cây, bẹ lá thông thường có chiều dài khoảng 15 – 35cm và cuộn chặt lấy thân. Phiến lá dài từ 30 – 135cm và rộng từ 1,5-13cm với mép lá thẳng hoặc gợn sóng, mặt lá thường được phủ 1 lớp phấn muội.
Gân giữa của lá màu trắng hoặc vàng trong điều kiện canh tác đất khô hoặc màu xanh trong điều kiện canh tác ngập nước. Bẹ lá ôm sát thân cây, lá mọc đối nhau thành 2 hàng trên thân cây. Phần bẹ lá ôm thân cây và gối xếp lên nhau tạo cho thân thẳng ñứng và vững vàng.
Hoa cây
Hoa của cây cao lương là một cụm thẳng đứng nhưng cũng có trường hợp cong xuống như cổ ngỗng. Chùm hoa có một cuống trung tâm, với những nhánh cấp 1, cấp 2 đôi khi có cả nhánh cấp 3, từ các nhánh này sinh ra các chùm hoa nhỏ.
Chiều dài và khoảng cách của những nhánh hoa quyết định hình dạng của chùm, từ hình nón hoặc hình ô van kín. Thường thường hạt được bao phủ bởi lớp mày. Hạt hình tròn và có đầu nhọn có kích thước từ 4 – 8mm. Hình dạng, kích thước, màu sắc hạt thay ñổi tuỳ thuộc từng giống (ICRISAT, 1996). Hạt được bao bọc bởi 2 lá mày. Lá mày có thể bị mất hoặc vẫn còn tồn tại khi thu hoạch hạt. Màu sắc hạt rất đa dạng: trắng, vàng, đỏ hay nâu.
Hạt cây
Mỗi bông có thể có tới 6000 hoa con (hạt). Số lượng hạt có trong 1kg là 25000-61740 hạt. Với cao lương cỏ thì số hạt có thể lớn hơn, 120000 – 159000 hạt/kg. Hạt của chúng khá nhỏ, đường kính chỉ khoảng 3 – 4mm, màu sắc hạt thay đổi từ vàng nhạt đến nâu đỏ và nâu sậm tùy thuộc vào giống.
Hàm lượng dinh dưỡng
Cao lương là một ngũ cốc cực kỳ giàu dinh dưỡng. Một nửa cốc cao lương chưa nấu chín (tương đương với 96 gram) sẽ cung cấp:
Hàm lượng chất dinh dưỡng
Thành phần % có trong cao lương
– Calories 316
– Pretein 10g
– Chất béo 3g
– Carbohydrate 69g
– Chất xơ 6g
– Vitamin B1 (thiamine) 26%
– Vitamin B2 (riboflavin) 7%
– Vitamin B5 (axit pantothenic) 7%
– Vitamin B6 25%
– Đồng 30%
– Sắt 18%
– Magie 37%
– Photpho 22%
– Kali 7%
– Kẽm 14%
– Loại ngũ cốc này chứa rất nhiều chất dinh dưỡng, bao gồm các vitamin nhóm B, có vai trò thiết yếu trong quá trình trao đổi chất, phát triển thần kinh và sức khỏe của da, tóc.
– Đó cũng là một nguồn magie phong phú, một khoáng chất quan trọng đối với quá trình hình thành xương, sức khỏe tim mạch và hơn 600 phản ứng sinh hóa trong cơ thể (chẳng hạn như sản sinh ra năng lượng và chuyển hóa protein).
– Thêm vào đó, cao lương còn chứa nhiều chất chống oxy hóa như flavonoid, axit phenolic và tannin. Với chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa như vậy, bạn có thể giảm bớt tình trạng stress oxy hóa và các phản ứng viêm trong cơ thể.
– Hơn nữa, một nửa cốc (khoảng 96 gram) hạt này cung cấp khoảng 20% lượng chất xơ khuyến nghị tiêu thụ hàng ngày. Một chế độ ăn giàu chất xơ sẽ thúc đẩy sức khỏe đường ruột, giúp ổn định lượng đường trong máu và hỗ trợ kiểm soát cân nặng.
– Loại hạt này cũng là nguồn cung cấp protein tuyệt vời. Thực tế, chúng cung cấp lượng protein nhiều như quinoa – loạt ngũ cốc nổi tiếng với hàm lượng protein cao.
Những lưu ý nhỏ
Cao lương: ngũ cốc không có gluten. Gluten là một nhóm các protein được tìm thấy trong một vài loại ngũ cốc, giúp mang lại cấu trúc và thể chất nhờn, dính. Tuy nhiên, nhiều người vì lý do sức khỏe như người bệnh celiac hay nhạy cảm với gluten không phải celiac (non-celiac gluten sensitivity) cần phải lựa chọn các thực phẩm không chứa gluten.
Khi đó, cao lương là một lựa chọn siêu tốt cho sức khỏe đối với những người không dung nạp được gluten. Nói chung, bạn có thể thay thế các nguồn tinh bột có chứa gluten bằng loại ngũ cốc này trong các món nướng như bánh mì, bánh quy hay các món tráng miệng khác. Không những thế, bạn có thể ăn chúng nguyên hạt như một món ăn bổ dưỡng.
Lưu ý, các sản phẩm có cao lương đôi khi còn chứa các nguồn có chứa gluten khác. Do đó, bạn hãy kiểm tra kỹ nhãn thành phẩm để đảm bảo chúng không có gluten.
