Do sự đa dạng của các loại cây trồng; phương thức canh tác và thời gian luân canh của nông dân ngắn. Vì vậy, nguồn bệnh luôn tồn tại và lây lan trên đồng ruộng; khiến công tác phòng trừ sâu bệnh gặp rất nhiều khó khăn. Bệnh héo xanh vi khuẩn trên cây cà chua là một bệnh rất phổ biến và rất nguy hiểm. Ảnh hưởng lớn đến sản lượng và giá trị kinh tế của cây trồng.
Bệnh do vi khuẩn Pseudomonas solanacearum hay còn gọi là Ralstonia solanacearum gây ra. Bệnh đặc trưng bởi cây bị héo đột ngột; nhưng lá vẫn xanh. Chú ý ngâm phần rễ và thân cây vào nước; sau đó nhúng màu nâu. Nếu bạn cắt thân cây bị bệnh cho vào cốc nước. Bạn có thể dễ dàng nhìn thấy chất lỏng vi khuẩn màu trắng sữa nhỏ giọt.
Cây bị nhiễm bệnh ban đầu có biểu hiện lá khô héo xanh; sau đó các lá ở gốc tiếp tục co lại; cuối cùng làm cho toàn bộ cây bị khô héo, xanh xao, gãy và chết. Hiện tượng héo ban đầu xảy ra trên cành, thân hoặc nhánh ở một phía của cây cà chua; sau đó làm héo xanh toàn bộ cây. Cây bị nhiễm bệnh thường được quan sát ở dưới mặt đất gần với lớp vỏ xù xì; đây là đặc điểm của cây cà chua khi bị bệnh héo rũ do vi khuẩn gây ra.
Bệnh héo xanh ở cà chua và khoai tây là gì?
Bệnh héo Pseudomonas fusarium lần đầu tiên được phát hiện trên cà chua ở Hoa Kỳ vào năm 1896 bởi Ervin Smith (Ervin Smith). Cho đến nay, bệnh rất phổ biến ở hầu hết các vùng châu Á, châu Phi, châu Mỹ, châu Úc; bệnh bắt đầu xuất hiện ở châu Âu (Bỉ, Thụy Điển…); chủ yếu ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới; có khi nhiệt độ cao và độ ẩm, Gây thương tích nghiêm trọng.
Bệnh ảnh hưởng đến 278 loài cây trên 44 loài thực vật; trong đó đáng chú ý nhất là các loại cây có giá trị kinh tế cao như cà chua, khoai tây, thuốc lá, ớt, cà chua, lạc, vừng, ớt, đậu, đậu tương, dâu tằm, chuối, v.v. … Nấm mốc xanh do vi khuẩn gây ra có thể gây thiệt hại rất lớn về kinh tế; tùy thuộc vào loại cây trồng, cây giống, khu vực địa lý; và nhiều yếu tố khác mà sự phá hoại nấm mốc của vi khuẩn sẽ giảm từ 5% đến 100%.
Triệu chứng và chẩn đoán bệnh
Bệnh héo rũ do vi khuẩn trên cà chua; có thể gây hại trong trồng trọt giai đoạn cây con và cây phát triển; đặc biệt từ giai đoạn ra hoa đến khi hình thành quả non và già. Khi vi khuẩn mới nhiễm; một khi vi khuẩn xâm nhập vào rễ hoặc thân dưới đất qua vết thương mài mòn; hoặc vết hở tự nhiên sẽ xuất hiện các triệu chứng; thường biểu hiện là toàn bộ lá, héo nhanh, lá héo xanh rụng và chết.
Khi cà chua mới bị nhiễm bệnh; các triệu chứng bệnh héo rũ vi khuẩn rất điển hình, rõ ràng, dễ tìm thấy ngoài tự nhiên: cây nhiễm bệnh ban đầu héo trước; sau đó cành hoặc héo dần, dần dần các lá ở gốc tiếp tục héo. Sau đó, nó rơi xuống, cuối cùng làm cho toàn bộ cây khô héo, xanh xao, ngã và chết. Quan sát cây bị nhiễm bệnh thường thấy phần vỏ ở gốc; khi cắt thân sẽ thấy các cành trong bó chứa mô gỗ màu nâu đen, nâu sẫm, ấn mạnh vào miệng vỏ sẽ thấy vết cắt. màu của chất nhầy trắng sữa sau khi mở.
Đây là một trong những nét triệu chứng đặc trưng; điển hình nhất của bệnh héo xanh vi khuẩn hại cà chua, giúp cho việc chẩn đoán; phân biệt và giám định bệnh héo xanh vi khuẩn với các hiện tượng héo rũ hại cà chua do những tác nhân gây bệnh khác cùng xâm phá hại trên đồng ruộng.
Héo xanh vi khuẩn
Tuy nhiên, trong tự nhiên, trong một số trường hợp; các triệu chứng của cây bệnh là quá già hoặc bệnh teo vi khuẩn không điển hình có thể gây nhầm lẫn và không chính xác. Vì vậy, để chẩn đoán nhanh bệnh héo rũ do vi khuẩn gây ra; bà con có thể ngâm mạch màu nâu đen, nâu đen vào cốc nước trong vài phút ;sau khi thấy dịch vi khuẩn màu trắng sữa, cắt bỏ phần gốc của thân cây bị nhiễm bệnh.
Khi cắt xong có thể kết luận cây cà chua bị nhiễm bệnh là do vi khuẩn héo rũ Pseudomonas. Ngược lại, nếu không quan sát thấy dịch tiết vi khuẩn màu trắng sữa sau vài phút; thì có thể khẳng định rằng mẫu cây bị héo cần chẩn đoán có thể do các mầm bệnh khác (Fusarium sp hoặc Rhizoctonia s) gây ra. …).
Đặc điểm sinh học của bệnh
Bệnh héo rũ do vi khuẩn gây ra trên cà chua là bệnh nghiêm trọng nhất ở các vùng trồng cà chua trên thế giới; đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và khí hậu ấm áp. Vi khuẩn có thể làm tổn thương vết thương do nhổ cây con, côn trùng, tuyến trùng, kỹ thuật gieo ươm, từ đó lây nhiễm vào rễ, thân, gốc và cuống lá… Vi khuẩn cũng có thể lây nhiễm sang cây qua các lỗ hở tự nhiên.
Sau khi vi khuẩn xâm nhập vào rễ, chúng lan đến mạch máu, sinh sôi và nhân lên, sản sinh ra các enzym, chất độc hại, làm tổn thương mô, tắc nghẽn mạch máu, cản trở sự vận chuyển nước và chất dinh dưỡng, làm tắc nhựa cây, dẫn đến khô héo và chết nhanh chóng. Bệnh lây lan trên đồng ruộng theo nhiều cách khác nhau, từ cây này sang cây khác, từ vùng nhiễm bệnh sang vùng lân cận như nước tưới, nước mưa, không khí và qua hạt giống nhiễm bệnh.. Ngoài ra, bệnh có thể truyền lan thông qua tuyến trùng nốt sưng hại rễ và qua các hoạt động chăm sóc của con người.
Nguồn bệnh
Tác nhân gây bệnh héo Fusarium trên cà chua có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau: vi khuẩn có thể sống dưới đất, tàn dư cây bệnh, vật liệu hạt bị nhiễm bệnh, cây ký chủ, đậu, đỗ… và cỏ dại là vật chủ. Bệnh phát triển dữ dội trong điều kiện nhiệt độ cao, ẩm độ cao, mưa to gió lớn và gây hại nặng. Bệnh thường xuất hiện trên đất cát pha, thịt nhẹ và đất bị nhiễm bệnh (có nhiều tàn dư, là nguồn bệnh từ vụ mùa năm trước). Bệnh héo rũ do vi khuẩn có xu hướng giảm khi cà chua được trồng trên đất, có thể luân canh với lúa nước, ngô hoặc bón phân chuồng hoai mục có cân đối lân và kali.
Bệnh có thể xuất hiện và gây hại từ giai đoạn cây con đến giai đoạn thu hoạch, nhưng bệnh gây hại nặng nhất từ giai đoạn ra hoa đến giai đoạn trái non. Ở miền Bắc nước ta, bệnh thường rất phổ biến, gây hại nặng cho các vụ cà chua sinh trưởng sớm (tháng 8-9) và vụ cà chua xuân hè (tháng 4-5). . Hầu hết các giống cà chua phổ biến trồng trong sản xuất hiện nay đều nhiễm bệnh, tuy nhiên mức độ nhiễm nặng hay nhẹ còn tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố: kỹ thuật canh tác, thời vụ, đẩt đai, chế độ phân bón, tưới nước, v.v…
Trong những năm gần đây, một số giống cà chua nhập nội, chọn tạo cho năng suất cao, phẩm chất tốt, mức độ nhiễm bệnh HXVK thấp đến trung bình (tỷ lệ bệnh <20%) đã và đang được trồng ở một số vùng, ở thời vụ thích hợp.
Phân bố và tầm quan trọng của bệnh
Bệnh héo xanh do vi khuẩn cà chua là nguyên nhân gây hại nghiêm trọng và khó gây hại nhất cho các vùng trồng cà chua trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới, khí hậu nóng ẩm và ấm áp. Tại nhiều quốc gia / vùng lãnh thổ như Hoa Kỳ, Pháp, Úc, Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Philippines, … bệnh héo xanh vi khuẩn đã và đang là một trở ngại lớn cho sản xuất rau. P. solanacearum, vi khuẩn gây bệnh héo rũ cà chua, là một loại ký sinh trùng polypropylene có nhiều chủng và chủng tộc khác nhau, có độc tính, khả năng gây bệnh và phân bố ở các khu vực địa lý khác nhau.
Ở miền Bắc Việt Nam, loài p.solanacearum được xác định là loài đầu tiên, bao gồm loài sinh vật (biovar) 3 và 4. Chủng này có phạm vi ký chủ rộng và tồn tại lâu trong đất. Vì vậy, ngoài việc gây hại cho cà chua, vi khuẩn còn lây nhiễm sang cà tím, khoai tây, thuốc lá, xác pháo, lạc, v.v.
Ở nhiều vùng sản xuất cà chua trên thế giới, bệnh héo xanh vi khuẩn đã gây thiệt hại lớn đến năng suất, có khi tới 95% (Agati J. A., 1949) và từ 40 – 60% (Iqbal M. và Ct 1986), v.v… Ở miền Bắc nước ta, bệnh héo xanh vi khuẩn hại cà chua đã, đang là một trở ngại và là yếu tố hạn chế lớn nhất đối với các vùng chuyên canh rau màu hiện nay như Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hà Tây,…
Biện pháp phòng chống
Ngoài việc gây bệnh héo xanh vi khuẩn gây hại trên một số cây trồng cạn khác; phòng trừ bệnh héo rũ vi khuẩn gây hại trên cây cà chua cũng là một vấn đề hóc búa hiện nay; còn nhiều hạn chế không chỉ ở nước ta mà hầu hết các nơi trên thế giới. Nguyên nhân do Pseudomonas solanacearum có thể phổ biến trong đất, tàn dư; vật liệu hạt giống bị nhiễm bệnh và cà chua, đậu, hoa cúc, v.v. Mặt khác, đây là loại vi khuẩn ký sinh đa hình với nhiều chủng, chủng khác nhau, phân bố rộng và phá hoại hệ bó mạch, lây lan chủ yếu trên đồng ruộng qua nước, mưa, gió.
Biện pháp phòng trừ tổng hợp
+ Chọn và sử dụng giống khỏe, không nhiễm bệnh, kháng bệnh, giống cà chua cây trồng có năng suất cao ở vùng sinh thái; thường bị nhiễm bệnh nặng trong vụ gieo trồng. Đây là biện pháp kinh tế nhất để phòng trừ bệnh cháy lá cà chua.
+ Dùng lúa nước để luân canh cây cà chua, tốt nhất nên dùng 2 loại lúa 1 màu trên đất để luân canh; không dùng chung với cà chua, đậu (khoai tây, cà tím, cà tím, thuốc lá, lạc, vừng…). Bạn có thể luân canh với các loại cây khác không bị bệnh này như ngô, mía, v.v.
+ Để giảm thiểu và tiêu diệt mầm bệnh trong đất cần làm tốt công tác vệ sinh đồng ruộng; tiêu hủy tàn dư cây bệnh, nhổ bỏ cỏ dại ký chủ nấm xanh. . .
+ Chọn thời vụ trồng phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai; hệ thống canh tác ở mỗi vùng, trồng với mật độ vừa phải, làm luống cao dễ thoát nước. Bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp với vôi, lân, kali theo một tỷ lê hợp lý; chăm sóc, tưới nước, làm giàn đúng kỹ thuật phù hợp với giai đoạn sinh trưởng của cây cà chua.
+ Có thể sử dụng một số vi sinh vật đối kháng như Bacillus subtilis; Pseudomonas fluorescens để xử lý hạt trước khi gieo, nhúng rễ cây con trước khi trồng hoặc đưa lượng vi sinh vật đối kháng vào vùng rễ ngay sau trồng nhằm ức chế, cạnh tranh và tiêu diệt vi khuẩn P.solanacearum gây bệnh héo xanh.
Nguồn: Caytrongvatnuoi.com
