Quá trình ủ cỏ là quá trình lên men yếm khí trong hầm ủ khi có đủ độ ẩm. Giữ vai trò chính trong quá trình ủ cỏ là các vi khuẩn lên men lactic có sẵn trong cỏ xanh. Những quá trình chính sau đây xảy ra trong quá trình ủ. Phương pháp ủ xanh thức ăn đã được áp dụng phổ biến hầu hết các vùng chăn nuôi trâu bò của nước ta.
Những tế bào cỏ tiếp tục hô hấp, tiêu thụ oxy còn lại trong hầm ủvào tạo ra khí CO và nước, kèm theo toả nhiệt lượng. Đồng thời nấm men và mốc vẫn tiếp tục phát triển. Nếu ủ đúng kỹ thuật giai đoạn này sẽ ngắn, nhiệt độ sẽ không lên quá 38oC. Nếu cỏ vào hầm ủ chậm, cỏ nén không chặt, để không khí lọt vào, thì giai đoạn này kéo dài, tổn thất lớn và nhiệt lượng thừa sinh ra làm nóng và hỏng cỏ.
Phơi héo
Đây là một bước rất quan trọng để đảm bảo nguyên tắc làm giảm tỷ lệ nước của nguyên liệu ủ. Sau khi băm nhỏ, rau xanh cần được phơi ngay dưới ánh nắng mặt trời; cho đến khi tỷ lệ nước hao mất khoảng 40 – 45% (đối với dây lá khoai lang); 50 – 60% đối với bèo Nhật Bản. Riêng thân lá cây ngô không cần phơi héo, chỉ bỏ phần gốc và lá vàng, băm xong; để rải mỏng trong bóng mát, tiến hành ủ ngay tránh để lá biến vàng. Một kinh nghiệm tốt cho việc này là: Nắm chặt một nắm rau xanh đã phơi héo trong tay, sau đó mở tay ra.
Nếu nắm rau xanh này không nở bung ra và vẫn giữ nguyên hình dạng của nắm tay; thì có nghĩa là mức độ phơi héo thế là đủ. Trong điều kiện thời tiết nắng và nóng thì thời gian phơi 2 – 4 giờ là đủ. Trong quá trình phơi nên đảo thường xuyên; để nguyên liệu được héo nhanh và đều. Nên thu hoạch lượng rau xanh vừa đủ để tiến hành công việc băm, phơi héo; và trong cùng một ngày và sau khi thu hoạch nên tiến hành ủ càng nhanh càng tốt; để giảm mức độ hao hụt chất dinh dưỡng tới mức tối đa
Cân nguyên liệu
Nguồn cỏ trong tự nhiên hiện nay không đủ để đáp ứng cho số lượng gia súc ngày càng lớn. Trong khi đó, nguồn thức ăn thô xanh từ đọt mía, cây bắp;… lại thừa rất nhiều. Tuy nhiên lại không thể tận dụng một cách tối đa bởi chúng quá cứng; và không dự trữ được trong thời gian dài. Chính vì vậy mà biện pháp ủ thức ăn xanh cho bò được sinh ra để giải quyết một vấn đề lớn cho ngành chăn nuôi.
Sau khi phơi héo, nguyên liệu được thu gom lại, để chỗ mát cho nguội; và cân theo tỷ lệ của công thức sau: 93,5% rau xanh các loại đã phơi héo; 0,5% muối ăn + 6% bột sắn (hoặc 6% bột ngô, bột gạo, cám gạo).
Trộn và ủ:
Nguyên liệu sau khi đã cân được đổ vào đống; và trộn đều với nhau bằng tay hoặc bằng xẻng. Để đảm bảo lượng muối ít được trộn đều trong thức ăn ủ; thì trước hết phải trộn đều muối với các phụ gia (cám gạo, bột sắn…) sau đó mới trộn đều với rau xanh. Tốt nhất là ủ trong 3 lớp bao (trong là bao dứa, giữa là nilon, ngoài là bao dứa), như vậy tiện cho ăn hơn và đảm bảo kín không khí trong quá trình cho ăn. Nên cho hỗn hợp thức ăn ủ này vào bao theo từng lớp, sau mỗi lớp dày độ 15 – 20 cm thì dùng tay nắm lại như quả đấm, nén mạnh cho không khí ra khỏi khối thức ăn ủ. Chú ý nén càng mạnh, càng chặt càng tốt và tránh không làm rách bao.
Ngay sau khi kết thúc công việc này phải buộc kín ngay bao ủ. Nhớ là phải làm cho không khí ra hết khỏi bao trước khi buộc miệng bao. Cất giữ các bao thức ăn ủ: Những bao chứa thức ăn ủ chua cần được giữ, bảo quản ở nơi khô ráo, mát và cần tránh chuột, bọ, gián cắn thủng bao, không khí có thể xâm nhập vào bao làm mốc, thối thức ăn. Sau ủ 14 ngày có thể cho gia súc ăn được. Chú ý không nấu chín thức ăn ủ chua vì sẽ mất vitamin và các chất dinh dưỡng khác. Heo nái, heo thịt (trên 50 kg) ăn 2 – 3 kg/ngày. heo choai (20 – 30 kg) ăn 1 – 2 kg/ngày.
