Gia vị một nguyên liệu không thể thiếu trong mỗi món ăn. Gia vị góp phần tạo nên sự thành công của món ăn. Góp phần cá tính, tính cách của người nấu ăn. Nếu bạn cho thừa gia vị món đó sẽ không ngon và ngược lại. Gia vị một nguyên liệu thần kỳ cân bằng mọi thứ. Một món ăn tạo nên sự khác biệt của mỗi người chính là từ gia vị. Nói đến sự đa dạng về gia vị tự nhiên không thể không nhắc tới Việt Nam. Mảnh đất có rất nhiều gia vị rừng độc đáo không phải nơi đâu cũng có. Trải dài khắp dải đất hình chữ S, đều có các gia vị rừng khiến món ăn biến đổi.
Những gia vị rừng này chủ yếu ở Tây Nguyên, các vùng núi cao. Nơi đó khí hậu đặc thù thích hợp cho việc trồng các gia vị rừng. Cay một trong những vị mà ta cảm nhận rõ ràng nhất khi ăn. Những gia vị rừng mang lại vị cay tự nhiên, nhẹ nhàng. Nhưng nếu bạn kết hợp, liều lượng không phù hợp nó sẽ thành tai họa của món ăn. Những món nướng không thể thiếu một số gia vị như tiêu, mắc khén,… Giá các gia vị rừng khá cao trên thị trường Việt Nam và đang được xuất khẩu ra thế giới.
Hạt dổi gia vị rừng cho món ăn
Đây là loại loại hạt gia vị được người dân tộc miền núi phía bắc dùng ướp thịt. Nguyên liệu này dùng làm muối chấm thức ăn. Thời kỳ đầu, theo người dân địa phương ở Lạng Sơn, Hòa Bình, dổi ít khi bán thương phẩm. Nếu bán cũng chỉ ở mức 35.000-100.000 đồng một kg. Những năm gần đây, hạt dổi được xem như đặc sản, giá tăng lên 650.000-750.000 đồng một kg . Nhiều nơi bán trên triệu đồng 1 kg.
Chị Lan ở Lạng Sơn cho biết, cách đây 10 năm đi nhặt hạt dổi ở rừng mang về đựng vào ống nứa cất trên gác bếp. Nhưng 3-4 năm nay chúng trở nên được ưa chuộng nên cứ đến mùa là gia đình chị có thu nhập cao, nhờ đi săn hái hạt dổi. Đặc biệt, 2 năm gần đây thương lái vào tận bản tìm mua hạt dổi rất đông nên giá ngày càng đội lên cao.
Hạt dổi có 2 loại là hạt dổi nếp và tẻ. Loại hạt kích cỡ nhỏ có màu vàng và đen, ăn rất thơm là dổi nếp. Loại này đang được giới buôn bán giá 260.000-300.000 đồng một lạng. Loại hạt to là dổi tẻ, có màu đen nhưng không thơm bằng hạt dổi nhỏ, giá chỉ 150.000-180.000 đồng một lạng. Cây dổi tẻ có lá xanh và to hơn cây dổi nếp.
Loại gia vị này có mùi đặc biệt, khá giống mùi xá xị, hợp để ướp cùng thức ăn.
Hạt mắc khén tạo hương vị cay và thơm
Mắc khén thường được người dân tộc miền núi Tây Bắc kết hợp với hạt dổi làm gia vị trong hầu hết các món ăn. Đặc biệt khi nướng thịt lợn, thịt gà, cá, làm thịt khô hay pha đồ chấm.
Cũng như hạt dổi, trước mắc khén được người dân tộc miền núi hái về phơi khô và bán với giá chỉ 5.000-20.000 đồng một kg. Nay chúng được rao bán với giá 300.000-350.000 đồng.
Anh Huy, người chuyên thu mua và bán hạt gia vị rừng ở quận 4, TP HCM cho biết, năm nào nhu cầu về mắc khén cũng tăng 20-30% so với năm trước đó. Mắc khén có mùi thơm dịu chứ không mạnh như hạt tiêu, không cay như ớt. Tạo ra vị tê rần rần nơi đầu lưỡi khi nếm. Ngoài ướp gia vị chúng được dùng pha đồ chấm.
Mắc khén là một loại cây thân gỗ thuộc loại to, cao. Đậu hoa và ra quả vào tháng 11 hàng năm, ra hoa dạng chúm giống như hoa xoan. Khi thu hoạch, người dân bẻ nguyên cả chùm rồi đem về phơi hoặc hong khô trên bếp để dùng cả năm.
Hạt tiêu rừng nguyên liệu từ rừng già
Không giống với hạt tiêu thông thường, tiêu rừng có vị thơm nhẹ nhàng không xộc lên mũi, cay nhẹ chứ không cay như hồ tiêu. Loại tiêu này mọc hoang rất nhiều ở khu vực Tây Nguyên, đặc biệt nhiều ở khu vực Măng Đen, huyện Kon Plong, Kon Tum – nơi khí hậu quanh năm mát mẻ. Hạt tiêu rừng có thể thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 8.
Theo anh Lợi, người dân ở Măng Đen, trước đây tiêu rừng hái về thường được người dân trong bản cho nhau để ướp gia vị nhưng nay chúng được người dân thành phố “săn” mua nên giá tăng cao. Mỗi kg tiêu đang được anh bán với giá 300.000-320.000 đồng một kg.
“Loại này thu được đến đâu là được thương lái và người dân trong tỉnh mua hết đến đó. Các dân buôn ở TP HCM, Hà Nội muốn có hàng phải đặt trước với giá cao hơn giá bán sỉ tại tỉnh”, anh Lợi nói.
